“BENCE 2023’ÜN KİTABI…"

KRİTİK

Nurdan Gürbilek’in son kitabı üzerine:

Örme ve gülme biçimleri

“Bir Gürbilek denemesinin ilk göze çarpan vasfı sükûnetidir. Her şeyden önce sakin metinlerdir bunlar. İlmek ilmek örülmüş, göz nuruyla nakşedilmiş dokuları hemen hissedilir. Bu sebeple onuncu kitabının ana başlığı epeyce manidardır... Örme Biçimleri evcilleştirilmiş, teskin edilip sakinleştirilmiş fragmanlardan müteşekkildir.”

KRİTİK

Oraya Kendimi Koydum:

2023’te bir köşe taşı

“2000’lerde yalnızgezenlerin dışında kendini ortaya koyan iki yenilikten söz edegeldik: Birincisi kadın şairlerde 1990’lı yıllardan itibaren görülen yükseliş, ikincisi ise deneysel şiirin ya da şiirde deneyselliğin kendine yer açışı. Oraya Kendimi Koydum’un özgünlüğü, bu iki eğilimi bir araya getirmesinden kaynaklanıyor.” 

KRİTİK

Yanlış yazılan tarihi daha da yanlış yazmak

“Gerçekte var olmayan ama aslında çok sayıda benzeri mevcut bu insanların hayalî yaşamöyküleri üzerinden son derece net bir politik mesaj veriyor Bolaño. Kurguyla gerçeği harmanlayarak, dümdüz söylendiğinde pekâlâ yavan ve sert gelebilecek bazı şeyleri söylemenin akla hayale gelmedik yollarını icat ediyor.”

KRİTİK

İkinci Dünya Savaşı hâlâ güncel

“Son yıllarda şahit olduğumuz pek çok gelişmeyi İkinci Dünya Savaşı sonrası hâkim olan ‘Batı demokrasileri paradigmasının’ çözülüşü olarak okumak mümkün. Özellikle Rusya-Ukrayna savaşı vesilesiyle sıklıkla İkinci Dünya Savaşı tarihine göndermelerle karşılaşıyoruz. Bugünlerde en sıcak gündem olan İsrail-Filistin çatışmasının gerisinde de, İkinci Dünya Savaşı sonrası kurulan dünya düzeni var.”

KRİTİK

“Bence” yılın kitabı, 995 Km:

Bir yetimden tetikçi yaratan karanlık

“Daha çok kavramlarla ve siyasi analizlerle tartışılan meselelere edebi kurgunun imkânları ve sınırları içerisinde Mungan’ın bir müdahalesi olarak değerlendirmek mümkün 995 km’yi. Roman aynı zamanda 1990’lara hâkim karanlık, korkulu atmosfer ve bu atmosferin kimlere nasıl yaradığına da ilişkin.” 

KRİTİK

Naomi Klein’ın yeni kitabı Doppelganger:

Kötü ikizlerimiz

“Klein bir zamanların tanınmış feminist ve muhalif yazarlarından olan fakat sonra korkunç bir komplo teorisi üreticisine dönüşen Naomi Wolf ile kendisini dijital dünyanın birbirlerine karıştırdığını, tamamen zıt görüşler savunan Naomi Wolf’un bir tür gölge ikizi haline geldiğini anlatıyor....Kötü ikizini dünyanın mevcut hali için bir metafor olarak kullanıyor.”

KRİTİK

Hamlet Filistin’de

Hamlet’i Arapçaya ve Filistinlinin diline tercüme ederken, Filistinlinin tecrübesini de Sonia’nın algı âleminden süzerek İngilizceye ve Batılı okura tercüme etmek metinde birbirini karşılayan ve ahenkle hareket eden iki dinamik olarak ortaya çıkıyor. Ne söyleyebilir Hamlet Filistin’e? Peki Filistin ne kadar, hangi dilde, hangi araçlarla söyleyebilir kendini dünyaya?”

KRİTİK

Havai fişekler ve Sloterdijk

“Peter Sloterdijk, 20. Yüzyılda Ne Oldu?'da fosil yakıtların kullanımının ölçüsüzlüğünü anlamaktan uzak olduğumuzun altını bir kere daha çizerken, dünyayı kurtaracak olanın yeni türde bir ölçülülük ahlakı olacağını söylüyor.”

KRİTİK

Hayat dalgalar gibi üstlerinden geçti… mi?

“Bu mektupları, 'bir şair ve yazar adayının kanat çırpmaları' diye okuyabilir miyim? Bülent Ecevit, kolejdeki son yıllarında yazmaya ve yazdıklarını okulun edebiyat dergisi İzlerimiz’de yayımlamaya başlamıştır. Grubundaki arkadaşları da edebiyata, sanata meraklıdır. Ancak ilk mektuptan başlayarak yazamamaktan yakınır.”

KRİTİK

“Dünyada Türkler ve Ermeniler yok; dünyada iyiler ve kötüler var.”

“Hasretin gerçekliğiyle savrulurken dilinden, dili bellediği Türkçeden hiç uzaklaşmıyor Ozinian. Kökler ve Kanatlar’ı okuyanların öğreneceği şeylerden biri de 'Türkçe Sadece Türklerin mi?' başlıklı birkaç sayfalık yazıda, yeni başlayanlar için Ermeniler ile Türkçenin ilişkisi tarihi olacak.”

KRİTİK

Biyografide roman havası ve edebi türler tartışması

Demirel ile ilgili bir yazı yazmayı daha kitabı okurken hayal etmeye başlamıştım. Detaylı bir inceleme yazısı olacaktı, CHP’li bir aileden geldiğim halde çocukluğumda, muhtemelen karikatürlerde Ecevit’ten daha komik ve sempatik çizildiğinden, solun başına hep onun geçmesini düşlediğimi en sonunda itiraf edecektim. Denizleri iki elini de kaldırarak idama gönderen Demirel’di bu oysa.”

KRİTİK

Cehennem Yıldızı Remina ya da ezoterik gezegenbilim

“İto’nun bu işini diğer işlerinden ayıran, bilimsel bilgiyle mistik bilgiyi bir araya getirmesidir – bilimsel bilgideki rasyonel temeli en baştan reddetmektense. Sonuç yine aynıdır gerçi, zira hiçbir şeyin nedeni kavranamaz ve insan kontrolü altında olmayan güçlerin insafına kalmış vaziyette, sonu gelen bir şey halini alır. Buluşları, kontrol sevdası, anlama arzusu, onun sonunu hazırlayan vektörün kendisidir bu anlamda.”

KRİTİK

dünya (niye) çok uzak!

“Kitabın tümünü okuyunca şöyle bir sahne canlanıyor gözümde: Açık bir alanda, kar üstünde bir ateş yakılmış ve şair ateşin başından sesleniyor gibidir. Herkesi o ateş başına çağırarak; herkese 'felaket'i sorarak, sordurmak isteyerek, acısı güçlü bir tutkuyla sesleniyor. Yas içinde çılgın bir şenlik ateşi; Nietzsche’nin Zerdüşt’ü gibi.” 

KRİTİK

Naomi Klein’dan kötü ikizler ve ayna dünyalar

“Bir sabah uyandığınızda sizinle tıpatıp aynı ismi paylaşan kötü bir ikiziniz ya da karşıt kişiliğiniz tam karşınıza dikilse ve radikal, kötücül bir ideolojiyi benimserse ne olurdu? Klein, Doppelganger’da öteki Naomi’nin peşinde koşar ve gerçekte çoğu liberalin basitçe kaçınmaya veya dışlamaya çalıştığı şeylerle ilgilenmeye ve onları parçalara bilerek ve inceleyerek anlamaya çalışır.”

KRİTİK

Müzik ve hafıza

“Time’s Echo'da Jeremy Eichler ilk bakışta dört müzik eserinin kültürel tarihini anlatıyor: Richard Strauss’un Metamorphosen, Arnold Schönberg’in A Survivor From Warsaw, Benjamin Britten’ın War Requiem ve Dmitri Şostakoviç’in  Babi Yar senfonisi. Ancak Eichler’e göre sadece müziği hatırlamakla kalmıyoruz, aynı zamanda 'müzik de bizi hatırlıyor.'”

KRİTİK

Buca’dan Stockholm’e

Muvaffak Falay’ın caz macerası

“Osman İkiz'in kaleme aldığı Maffy’nin Sevdası Caz, ömrünün seksen yılını trompetiyle yaşamış, atak, tez canlı, maceraperest ve müziğe tutkun bir adamın biyografisi üzerinden Cumhuriyet’in kurumlarını, dünya cazının efsane isimlerini, Ege’nin mahalli müzisyenlerini ve İsveç’in hiç bilmediğimiz müzik endüstrisini anlatıyor...”

KRİTİK

The Kingdoms of Savannah

The Kingdoms of Savannah is good enough to win this year’s Gold Dagger, the award by the Crime Writers' Association of the United Kingdom for the best crime novel of the year. It is a story of social class and corruption and of how the misdeeds of the past can inspire the crimes of the present.”

KRİTİK

Güller ve felaketler

“...Üstelik, bizim satır aralarında keşfettiğimiz, başka türden çınlayan öznellik anlatısıyla ‘kurgusallaştırılmış biyografilerin’ dışında bir yerde duran Silahtar Bahçeleri, eserde yazarın (ve özel hayatının) olmaması gerektiğini estetik ideal olarak alan modern edebiyat eleştirisi uyarınca, yayımlandığında Sovyet eleştirmenleri ve Parti tarafından ‘çağdaş temaları işlemedeki yetersizliği’ yüzünden saldırıya uğramıştır.”

KRİTİK

En alttakiler, ara dilliler, en Berlinliler

“Hafıza, kendini sürekli yeniden yazan kurmacadır” diyen, kimim, kim olmak istiyorum, kim olabilirim diye sora sora İstanbul-Berlin-Göteborg, geçmiş, bugün, gelecek tünelinde gezinen –Nazlı Koca’nın ilk romanı The Applicant’ın kahramanı– master öğrencisi putzi Leyla’nın peşine düşmeye kesinlikle değer.”

KRİTİK

“Yıl kitapları örmüyor, kitaplar örüyor yılı.”

“Baydar, Erözçelik, sonradan Komet yeni bir anlayışı denediler. Gitgide küçülen harflerle büyük bir şiir yazdılar. Türk şiirinde çok tartışılan (galiba her çok tartışılan konu gibi yeterince anlaşılmayan) yerleşik imge kavramına da bir karşı-çıkıştı yeni öneri. İmgenin reddinden bahsetmiyorum, hele Baydar şiirinde hiç; fakat imgeler bu defa bir anlatının araçları değil, kendisidir.”

KRİTİK

Orhan Veli’nin Ankara’daki İzleri

“Tolga Aydoğan’ın bu yıl yayımlanan kitabının çarpıcı yönlerinden biri, Orhan Veli’yi bir Ankara sanatçısı olarak bize tanıtırken, Cumhuriyet’in ilk yıllarında Ankara’nın kendisinin de ne kadar plastik, değişken bir şehirleşme laboratuvarı olduğunu göstermek. Benim için 'Su Perileri'nin adı 'Su Perileri' değildi, Tandoğan meydanındaki havuzun heykeliydi; asıl yeri, hep olması gereken yer Tandoğan meydanıydı; oysa...”

HER ŞEY

Mezopotamya uygarlığı üzerine kitaplar

Gılgamış Destanı’nın sinemaya aktarılmamış olması şaşırtıyor beni. Gılgamış Destanı, modern edebiyatın önemli izleklerini bağrında taşıyor. Sanat dünyamız için, özellikle edebiyat vadisi için derin zenginlikler taşıyor Mâverâünnehir uygarlığı.”

HER ŞEY

İslam Klasiklerini Yeniden Keşfetmek

“Ahmed el-Shamsy’nin İslam Klasiklerini Yeniden Keşfetmek kitabı 'editörler ve matbaa kültürü bir entelektüel geleneği nasıl dönüştürdü?' sorusunun peşine düşerek İslam klasiklerinin yeniden keşfinin tarihsel serüvenini elyazmaları, editörler ve matbaalar üzerinden anlatıyor.”

KRİTİK

The Kingdoms of Savannah:

Bir sosyal sınıf ve yolsuzluk anlatısı

“Geçen yıl Birleşik Krallık Polisiye Yazarları Derneği tarafından verilen Altın Hançer (Golden Dagger) ödülüne değer görülen The Kingdoms of Savannah hem bir sosyal sınıf hem de bir yolsuzluk anlatısı.” 

KRİTİK

Bir yayıncılık otobiyografisi

Azınlık, çeviri editörü Edi’nin otobiyografisi olarak kurgulanmış olmakla birlikte, aynı zamanda Türkiye’deki yayıncılığın 1980’lerden 2015’e kadar yaklaşık 35 yıllık tarihini de sunuyor. Bu yüzden yalnızca Edi’nin değil, Türkiye yayıncılığının da otobiyografisi.”

KRİTİK

Kapitalizmin enkazları ve matsutake’nin yolculuğu

“Antropolog Tsing'e göre matsutake mantarının hikâyesi küresel kapitalizmdeki çatlakları aydınlatabilir ve ekolojik yok oluş olasılığına dair farklı bir bakış açısına ulaşmamızı sağlayabilir. Kitap akademik bir nitelik taşımakla beraber, antropoloji, ekonomi politik, ekoloji, biyopolitika ve tabii ki mikoloji arasında salınıyor, edebi açıdan da gayet etkileyici.”