2023 boyunca K24’te yazdığım “İtalik Öneriler” için yayıncılık alanındaki pek çok kaynağı yeniden okudum, alana yeni katılan kitapları da yakından takip etmeye çalıştım. Bu yıl Türkçede yayımlanmasını önemli bulduğum kitabı da bu okumalar doğrultusunda seçtim: İslam Klasiklerini Yeniden Keşfetmek.

Matbaanın icadı ve yaygınlaşmasıyla önce kimi kıymetli elyazmaları basılı olarak çoğaltılmaya başlandı, ardından da herkesin okuması gerektiği düşünülen metinler kitap olarak okurlara sunuldu. “Neyin nasıl ve ne zaman yayımlanacağını belirleme” aşaması böylece gerekli ve çok önemli evre olarak yayıncılık işlerine eklendi. Farklı dillerde klasik ve modern kurmaca ve kurmaca dışı pek çok metin, onları yayımlanmaya değer bulan ve bu aşamada üzerinde çalışan uzman editörlerin ve lektörlerin seçimi sonrasında okurlara ulaştı. Bu çalışmalar Batı dünyasında çok daha hızlı ve görünür ilerlerken, söz konusu İslam klasikleri olduğunda pek çoğu kişisel kitaplıklarda bulunan önemli elyazmalarının kitaplaşma süreci çok daha uzun bir zamana yayıldı. Batıda matbaanın icadının sosyo-kültürel alana katkılarını inceleyen çok sayıda eser olmasına karşın Doğunun ve özellikle de İslam dünyasının yayıncılık serüvenini ve dolayısıyla yazılı kültürün etkisini anlatan çalışmaların sayısı hâlâ yeterli değil.

Ahmed el-Shamsy’nin İslam Klasiklerini Yeniden Keşfetmek kitabı bu alanda yapılmış en önemli çalışmalardan biri. “Editörler ve matbaa kültürü bir entelektüel geleneği nasıl dönüştürdü?” sorusunun peşine düşen Ahmed el-Shamsy kitapta İslam klasiklerinin yeniden keşfinin tarihsel serüvenini elyazmaları, editörler ve matbaalar üzerinden anlatıyor.

Kitabın üçüncü bölümü olan Matbaanın Başlangıcı’ndaki “Bir Eserin Neşir Sürecinde Musahhih’in Rolü” ve “Editörün Yükselişi” başlıklı beşinci bölüm İslam dünyasının en önemli yapıtlarından Mukaddime başta olmak üzere pek çok eserde musahhih (düzeltmen) ve editörlerin rolünü örneklerle detaylı olarak anlatıyor. Beşinci bölümde yaşamöyküsüne yer verilen klasik eser uzmanı Ahmed Zeki Paşa’nın (1867-1934) Batıda kullanılmaya başlanan edisyon kritik, editoryal dipnotlar gibi yöntemleri kullanarak hazırladığı eserlerden de bahsediliyor. Ahmed el-Shamsy, Ahmed Zeki Paşa’nın çalışmalarının klasik eser yayıncılığına katkısını anlattıktan sonra onun yaptıkları çerçevesinde bir editör tanımı da yapıyor: “Filolojik bir araç kullanan ve çalışmaları klasik mirası canlandırmak açısından değerli olan uzman bilim adamı: editör.”

Lektör, editör, çevirmen ve bu kişilere uzmanlıkları doğrultusunda çalışma ve üretme olanağı sağlayan yayıncıların, dolayısıyla yayıncılık sermayesinin kültürel ortamı şekillendirdiğini bilmek ve yayıncılık çalışmalarını bu çerçevede sürdürmek önemli. İslam Klasiklerini Yeniden Keşfetmek, editörün kim olduğunu, ne iş yaptığını ve neler yapabileceğini tarihsel bağlamda anlatan önemli bir çalışma.