Yılın Kitabı: Burada
“Dinozorlardan aile evine, 1950’lerden şimdilerin ötesine, doğadan betona ve yine doğaya kavuşan zaman ve zamanın derinliği, çeşitliliği hakkında muazzam bir çalışma bu.”

Sanatçının kitaptan yola çıkarak 2016'da yaptığı sergiden...
Her geçen yıl ile birlikte yılın kitabı başlıklı listeler daha da tekinsiz bir hal alıyor olabilir mi? Ya da şöyle sormalı, yılın kelimesinin Oxford’a göre ‘brain-rot/beyin çürümesi’ seçildiği, ortaklaşımdan ziyade ayrışmaya ve yalnızlaşmaya uzanan zamanın yekpare bir kolektif boyut olarak değil, parçalı ve subjektif deneyimlenmesiyle damgalanmış bir çağda Yılın Kitabı diye bir şeyden –manidar olmayan bir biçimde– bahsetmek mümkün olabilir mi?

Burada
çev. Ümit Mutlu
Desen Yayınları
Aralık 2024
304 s., büyük boy, renkli
Kitaplar süreli yayınlar değiller, orası malum, son kullanma tarihleri olmadığı gibi hem üretildikleri hem okurlarıyla diyalog kurdukları zaman dilimlerine, tabii bir de yayımlandıkları dönemlere aitler, bu nedenle Yılın Kitabı dendiğinde, zamanın kendisini sorgulamamak, tam olarak neden bahsettiğimize takılmamak güç. Zamanla ilişkimiz hepten karmaşıklaşmış, birbirimizle kurduğumuz bağlar bir yandan dallanıp budaklanmış, diğer yandan parçalanıp bölünmüşken hangi yıllık dilimde neyin sivrildiğini belirlemek ve bunu zamana mıhlayarak o seneye içkin kılmak nostaljik bir ısrar gibi geliyor öte yandan, zamanın tek, kitapların ortak payda olduğu günlere dönük bir refleks. Bir grup kitap, şimdi, bu ânda belli bir bağlam içerisinde zamana yerleşebilir fakat tek kitap, tek bir seneye asla sığmıyor zira zaman, öyle yekpare akmıyor, hepimizi aynı geniş topluluğun üyeleri olarak sarıp sarmalamıyor. Derdimiz kitap endüstrisinin üzerine oynadığı başlıklar ise öte yandan, Oxford’un seçtiği yılın kelimesinden ne kadar uzağa gidebileceğimiz de tartışmaya ayrıca açık.
Hal böyleyken, bu yılın kitabı olarak anacağım ve zamanın yukarıda bahsettiğim bölünmüş doğasını yansıttığını düşündüğüm kitap, zamanı büken yapısıyla Richard McGuire’ın Burada adlı çizgi romanı olabilir; orijinali 2014’te çıkmış olan bu kitap, 2024’ün son ayında Desen tarafından yayımlandı. McGuire, tek mekân üzerinden geçen zamanı tasvir ederken şairane bir işe imza atıyor ve bizim burada herhangi bir yıla atfettiğimiz ve gerekçelendirdiğimiz listeleri, insanlık deneyiminin enginliği ve zamanın hükmü karşısında güdük bırakan bir evren tasvir ediyor. McGuire, bu kitabı, 1989’da yayımladığı bir çizgi hikâyeden yola çıkarak geliştirmiş, Robert Zemeckis, onu 2022’de sinemaya uyarlamış, film 2024’te gösterime girmiş – 2024’ten 1989’a uzanan bir portal da burada mevcut yukarıda bahsettiğim duruma örnek olarak. Burada, tahmin edilebileceği üzere zamanla ilgili; tek mekân üzerinden akışını gözlemlediğimiz, kronolojik bir olaylar silsilesi içermeyen, kolajvari bir biçimde parçalanmış bir zaman karşımızda olan, her sayfanın kendine ait şimdiki zamanı, zamanın kendine ait dipsiz kuyuları… Dinozorlardan aile evine, 1950’lerden şimdilerin ötesine, doğadan betona ve yine doğaya kavuşan zaman ve zamanın derinliği, çeşitliliği hakkında muazzam bir çalışma bu.
Sonsuz bir şimdiki zaman duygusunu doğrudan ve çarpıcı tasviriyle akılda kalacak bu kitabın, bir kullanım kılavuzundan farksız olmasını hedeflemiş McGuire; zamanı kullanmak faniler için bir illüzyondan fazlası olmasa da. Yine de zamana dair kafa yormak ve ona karşı duran bir zaman anlatısı kurgulamak mümkün ve McGuire bunu başarmış. Yılın kitabı olup olmayacağı ya da yılın kitabı diye bir şeyden bahsedilip bahsedilemeyeceği tartışmaya hâlâ açık olsa da zaman tasviriyle Burada, yılların kitabı.