8 Ağustos 2024
Kirsty Applebaum’un yazdığı En Doğru Arkadaşınız robot-insan arasındaki “iş” ilişkisinin “duygusal” bir zeminde gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini sorguluyor ve daha önce üzerinde durulmamış bir konuyu tartışmaya açıyor.
Robotların insanların yerini alacağı konusu uzun zaman önce bilimciler tarafından dillendirilmeye başlanmıştı. İnsanların yaptığı işleri robotların yapacağı, beyaz-mavi yaka fark etmeksizin üretimi robotların “üstleneceği” gibi meseleler çoktandır tartışılıyordu. Özellikle yapay zekâyla beraber bu konunun kısmen de olsa gerçek olduğunu söyleyebiliriz. Evet, dört bir tarafta android görmüyoruz ama robotların ayak seslerini de işitmiyor değiliz. Ancak bu işin “görünen” kısmı. Bir de aklımıza getirmediğimiz, daha doğrusu üzerinde neredeyse hiç durmadığımız, (Rocky 3 filmindeki Paul’ün robotunu saymazsak) androidlerin “duygusal” olarak hayatımızda ne şekilde rol alıp almayacağı. Bizde ve dünyada Ortanca kitabıyla ünlenen Kirsty Applebaum’un Genç Timaş’tan Elif Nihan Akbaş çevirisiyle yayımlanan En Doğru Arkadaşınızadlı kitabı tam da bu noktaya parmak basıyor. Kendini fazlasıyla yalnız hisseden, yalnızlıktan canı sıkılan gençlik arifesindeki Sarah’ya ailesinin bir android almasını ve zamanla ikisi arasında gelişen “duygusal” bağı ele alan En Doğru Arkadaşınız, buzdağının görünmeyen kısmını alttan alta sorduğu sorularla okura göstermeye niyet ediyor.
Kahramanımız Jenson & Jenson adlı bir android üreticisi firmanın yeni “ürünü” DooruArkadaş 560 No. IV. Kendisi bir android. Görevi insanlara arkadaşlık etmek. Ya da arkadaşlık “hizmeti” vermek. O asla “zorbalamıyor”, zarar vermiyor, yalan söylemiyor ve kıskanmıyor. Tabiri caizse “pamuk” gibi bir “arkadaş”. Ne söylenirse onu yapıyor; etrafında ne görüyorsa, nasıl davranması gerekiyorsa, onu robotik zihninin süzgecinden geçirip “arkadaş”ının isteği doğrultusunda gerçekleştiriyor. Ve artık bir arkadaşı var. İsmi Sarah. Ergenliğe adım atmak üzereyken yalnızlıktan patlayan Sarah anne ve babasından bir köpek sahiplenmelerini istiyor. Ancak ebeveyni köpek yerine androidi tercih ediyor. Çünkü yeni androidlerin insanlara daha iyi arkadaşlık yapacakları konusunda hemfikirler.
DooruArkadaş 560 No. IV eve geldiğinde Sarah ondan pek hoşlanmıyor. Ancak zamanla birbirlerine alışıyorlar. Muhabbet koyulaştıkça ilişkiyi ilerletiyorlar. Ev ahalisi de her ne kadar tam olarak ona alışamasa da evde yeni “birinin” varlığı hissedilmeye başlanıyor. Sarah’nın arkadaşı ona ayak uydurmaya çalışıyor, Sarah da zamanla onun kendisine ayak uydurmasını kolaylaştırmak için mümkün olduğunca ona yardım ediyor.
İşler tam güllük gülistana dönmüşken “android hakları” savunucuları androidlerin olası imhalarına karşı protestolar düzenliyorlar. Çünkü Jenson & Jenson firmasında eski sürüm androidlerin imha edileceği dedikoduları dolaşıyor. Bunun üzerine bir de bu versiyonun bir çocuğun kolunu kırması, sonrasındaysa birini kafasından yaralaması eklenince tüm android sahipleri gibi Sarah’nın anne ve babası da durumdan işkilleniyor, kendi androidlerinin de insan gibi hissetme ihtimalinden kuşkulanıyor ve Sarah’yı derhal arkadaşını kapatma konusunda uyarıyorlar. Ancak Sarah arkadaşına sahip çıkıyor ve hem nefret ettiği arkadaşlarından kurtulmak hem de arkadaşını imha edilmekten kurtarmak için onunla beraber evden kaçıyor. Birlikte türlü badireler atlatıyorlar. Birbirlerine omuz veriyorlar. Nihayetinde ikisi de mutlu mesut hayatlarına devam ediyor.
Kirsty Applebaum, En Doğru Arkadaşınız’da, girişte yazdığım gibi robot-insan ilişkisine dokunulmadık bir yerden yeni bir pencere açıyor. Bir insanın bir robotla “ciddi” bir arkadaşlık kurması ya da başka herhangi bir “duygusal” ilişkiye girip girmeyeceği konusunu tartışmaya davet ederken bunu çok gerçekçi biçimde yapıyor. Kitabın anlatıcısı olarak androidi seçmesi, doğal diyalogları, büyük mevzulara girmeden derdini ufak ama önemli meselelerle anlatması okura “Neden olmasın?” sorusunu sorduruyor. En Doğru Arkadaşınız hiç de uzak olmayan bir zamanda ciddi bir problem yumağı haline gelecek bir konuyu beraberinde çokça soruyla getirip önümüze koyuyor.